Matylda: Cesarzowa, Królowa, Wojowniczka

Matylda

Cesarzowa 

królowa

hrabina

córka

siostra

żona

matka

wdowa

rywalka

wojowniczka

Matylda przyszła na świat jako córka króla Anglii Henryka I, najmłodszego z synów Wilhelma Zdobywcy. W wieku siedmiu lat zaręczono ją z cesarzem niemieckim Henrykiem V, do którego została wysłana po ósmych urodzinach. Na cesarskim dworze spędziła lata, edukowana przez biskupów, podczas gdy jej przyszły mąż wojował z papieżem. Henryk V doprowadził do uwięzienia piotrowego następcy i wymuszeń, z których następnie papież się wycofał po uwolnieniu, rzucając ekskomunikę na cesarza. 

Na ślubnym kobiercu cesarz z narzeczoną spotkali się, gdy panna młoda skończyła 12 lat. W wieku 14 lat Matylda towarzyszyła mężowi w kolejnej podróży na tereny Włoch, tam też została powtórnie ukoronowana wraz z mężem w Rzymie. Sprawowała regencję w północnych Włoszech przez następne dwa lata, podczas gdy cesarz Henryk V powrócił do Niemiec. Choć wkrótce para zjednoczyła się, aż do śmierci cesarza Matylda nie powiła dziecka, które mogłoby odziedziczyć tron. Cesarz zmarł prawdopodobnie na skutek choroby nowotworowej, a małżonków dzieliła spora różnica wieku.

Matyldy brat, następca Henryka I, zginął w katastrofie znanej jako White Ship Disaster. Po śmierci Wilhelma, Matylda pozostawała jedynym legalnym dzieckiem angielskiego króla, który dorobił się też wielu bastardów. Odegrali oni znaczącą rolę w walce Matyldy o tron angielski. Jako wdowa cesarzowa wróciła do Normandii, ale wkrótce została zmuszona do poślubienia młodszego od niej Geoffreya, od którego nazwę swą wzięła dynastia Plantagenetów. 

Choć Matylda podjęła próbę separacji, uciekając do Anglii, wkrótce została odesłana do Anjou, gdzie po pojednaniu spłodziła z drugim mężem kilkoro dzieci, w tym Henryka FitzEmpress, przyszłego króla Anglii Henryka II. Drugi poród prawie odebrał cesarzowej życie, ale udało jej się wrócić do zdrowia i powić kolejne dziecko.

Po śmierci Henryka I, Matylda przez 9 lat wojowała ze Stefanem z Blois, który koronował się na króla angielskiego po śmierci wuja. Stefan był również wnukiem Wilhelma Zdobywcy, jego matka była córką pierwszego angielskiego króla. Warto nadmienić, że angielscy baronowie wcześniej ślubowali wierność Matyldzie, jeszcze za życia jej ojca mianowanej następczynią tronu. W walce ze Stefanem Matyldzie pomagali przyrodni bracia, a także macocha, druga żona Henryka I. To właśnie w Arundel wylądowała Matylda, by schronić się u Adelizy nim zjednoczyła się z Robertem, jednym z synów Henryka I. 

Walki o koronę angielską spustoszyły terytorium królestwa i doprowadziły do głodówki ludności na sporym obszarze, i choć ostatecznie Stefan został uwięziony, a później uwolniony, to Matyldzie nie udało się utrzymać władzy w królestwie. Biskup Winchester Henryk, brat Stefana, zmieniał stronnictwo i z każdą zmiana władzy (m.in. po przegranej brata w bitwie pod Lincoln) opowiadał się za zwycięzcą, by ostatecznie odwrócić się od Matyldy i obronić przed jej armią Winchester. 

Wielkim stronnikiem Matyldy był jej wuj, Dawid I Szkocki, który najeżdżał Stefana, pamiętając o przysiędze, którą złożył za życia Henryka I. Choć zawarł pokój ze Stefanem, Dawid nie ustępował we wspieraniu Matyldy, ponownie najeżdżając angielskie ziemie. Cesarzową uznano za angielską królową, ale nie doszło do jej koronacji w Londynie - ludność stolicy wystąpiła na ulice i Matylda zmuszona była uciekać do Normandii.

Przez następne lata cesarzowa koncentrowała się na wspieraniu swojego syna, Henryka FitzEmpress, który dążył do zdobycia angielskiej korony. Ostatecznie terytorium, którym władał Henryk V, obejmowało znaczną część Francji i Anglii, a syn Matyldy spędził życie na objeżdżaniu swej rozległej domeny. Matylda pozostawała graczem politycznym, negocjując z papieżem, królem Francji czy (u schyłku jego życia i panowania) Stefanem, by ostatecznie doprowadzić do koronacji Henryka II, na której nie była obecna. 

Matylda posiadała własny dwór i bogactwo, skupiała się na odnowie i budowie klasztorów, fundowaniu kapic i mostów. Choć w cesarstwie niemieckim była kochana przez lud za życia Henryka V, nigdy nie cieszyła się popularnością w Anglii i Normandii. Dzięki jej przykładowi Eleonora Akwitańska nawet po śmierci męża pełniła aktywną polityczną rolę. Grób Matyldy został zdewastowany podczas wojny stuletniej, a miejsce jej pochówku ostatecznie uległo zniszczeniu przez wojska napoleońskie. 

Cesarzowa nie zaznała szczęścia u boku drugiego męża, nie spełniła marzeń o koronie, ale to dzięki niej dynastia Plantagenetów rządziła Anglią przez kolejne stulecia. Matylda przetrwała dzieciństwo na obcym dworze, w otoczeniu niemieckiego narzecza, by jako cesarzowa zdobywać doświadczenie polityczne, które przekazała swojemu synowi i być może synowej. Z jej dzieci tylko Henryk II doczekał się potomstwa, a Matylda doświadczyła nie tylko śmierci rodziców, czy pierwszego męża, ale też dwójki synów.

O Matyldzie nie wspomina się inaczej, niż jako córce króla, żonie cesarza i matce króla. Niewiele jest literatury, która podejmuje próbę przedstawienia tej szalenie ciekawej persony, politycznej aktywistki, dziedziczki tronu odrzuconej przez własny lud. Uznawana była za abominację, ponieważ wystąpiła w obronie własnych praw. Jednak gdy zaczęła angażować się w kampanię syna, kronikarze spojrzeli na nią przychylniejszym okiem. Nie mogła być królową angielską, ale do końca życia tytułowała się cesarzową. 

Matylda widnieje w wikipedii (polskiej i angielskiej) jako Cesarzowa Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Królowa Rzymian, Cesarzowa Niemiec, hrabina Andegawenii, Królowa Anglii, Lady of the English.

Powyższy wpis powstał na podstawie lektury "Matilda: Empress, Queen, Warrior" Catherine Hanley, która opublikowała tą książkę w wydawnictwie Yale University Press w 2019 roku. Z tego, co widziałam, dodając tę pozycję do bazy lubimyczytac, nie ma polskiego wydania. "Matilda: Empress, Queen, Warrior" jest dostępna w audiobooku na Storytel, czyta Jennifer M. Dixon.